„Chłopi” Władysława Reymonta. Wszystko, co musisz wiedzieć o lekturze
Prawie 100 lat temu Władysław Reymont otrzymał Nagrodę Nobla za swoją powieść „Chłopi”. Książka została uznana za ważną, dlatego też i teraz uczniowie przygotowujący się do matury muszą ją znać. Jednak my dobrze wiemy, że nie tak łatwo zrozumieć tekst, który ma ponad 100 lat! A jeszcze trudniej doszukać się w nim znaczenia, którego będą wymagali egzaminatorzy. Dlatego przygotowaliśmy dla Ciebie wszystkie informacje, które mogą Ci się przydać na egzaminie. Podaliśmy je w formie krótkich notatek, tak, by lepiej Ci się czytało i uczyło. Z nami „Chłopi” przestają być trudni!
„Wesele” to jedna z najczęściej występujących lektur na maturze. Egzaminatorzy uwielbiają pytać o symbolikę i znaczenie różnych scen w dramacie. My jednak wiemy, że dla wielu uczniów to coś kompletnie niezrozumiałego. Dlatego przygotowaliśmy dla Was notatki z lektury, w których znajdziecie wszystko, czego potrzebujecie zarówno do rozprawki, jak i pytań w I części egzaminu. Zaufaj nam, tę książkę można zrozumieć. Z nami będzie prościej!
Spis treści
„Chłopi” – podstawowe informacje
Książka jest podzielona na IV tomy. Każdy z nich obejmuje jedną porę roku i I tom zaczyna się jesienią. Na poziomie podstawowym w szkole wymaga się znajomości tylko I tomu. „Chłopi” to książka, która przedstawia uniwersalny obraz wsi i panoramę życia chłopów z lat 80. XIX wieku. Reymont pokazał, jak wyglądały zwykłe, pracowite dni u chłopów oraz święta. Skupił się na obyczajowości, kulturze, religijności i mentalności chłopów. Pokazał również ich problemy.
„Chłopi” – streszczenie
Książkę rozpoczyna opis wykopywania kartofli. W powieści widzimy również Agatkę, starszą kobietę, która na czas zimy musi wyruszyć na żebry. Nie może pracować, więc dla bliskich jest ciężarem i kolejną osobą do wyżywienia.
Kolejnym ważnym wydarzeniem jest choroba krowy. Hanka, synowa najważniejszego gospodarza we wsi zostaje oskarżona przez teścia o niewłaściwe dbanie o gospodarstwo.
Następnie przenosimy się do sądu, gdzie stary Boryna jest oskarżony o wypędzenie służącej, której nie zapłacił za pracę i zostawił ją z dzieckiem, które sam spłodził.
W książce udajemy się także na jarmark, gdzie co roku chłopi sprzedawali plony i kupowali wszystko, co pozwoli im przeżyć zimę. Borynowie sprzedają m.in. pszenicę i świnie.
Kolejnym ważnym wydarzeniem jest zbieranie kapusty i jej kiszenie.
Następnie stary Boryna wysyła swatów do matki młodej Jagny. Piękna i młoda dziewczyna godzi się na ślub z o wiele starszym chłopem. Zaręczyny stają się powodem do dyskusji na temat przepisania części gospodarstwa na syna Boryny. Dochodzi go kłótni, w której Anten bije się z ojcem (starym Boryną). Wraz z żoną i dziećmi zostaje wyrzucony z domu.
Wkrótce odbywa się ślub Jagny i Boryny. Na wydarzeniu pojawia się cała wieś. Początkowo goście pojawiają się w kościele, następnie przenoszą się na wesele do domu Dominikowej, matki Jagny.
I tom kończy się śmiercią parobka Boryny, Kuby. W czasie wesela chłopak wybrał się na kłusownictwo. Został postrzelony i wdała się gangrena. By nie iść do szpitala, odrąbał sobie nogę i zmarł w wyniku wykrwawienia się.
Co jeszcze powinieneś wiedzieć?
Choć w szkole omawia się tom I, to często nawiązuje się również do najważniejszych informacji z 3 pozostałych tomów. Pomaga to w interpretacji całego utworu i jest również przydatne na maturze. Co więc powinieneś jeszcze wiedzieć?
W tomie II obserwujemy głównie kłótnię Antka z ojcem. Wtedy też dochodzi do ważnej bitwy o las, za którą bohaterowie zostają osadzeni w więzieniu, w tym również Antek.
W tomie III Hanka pozbawiona męża, który siedzi w więzieniu przemienia się w silną i gospodarną kobietę, która walczy o siebie i swoje dzieci. Wprowadza się do chaty teścia, który choruje i jest nieprzytomny. Jego żona, Jagna, zachowuje się całkowicie biernie. Jednego ranka Boryna budzi się i myśli, że to pora siewu. Wychodzi w pole, zaczyna rozrzucać ziarna i umiera.
W tomie IV wraca Antek. Jagna, która wcześniej była jego kochanką teraz zaczyna romansować z wójtem. Mieszkańcy boją się zgorszenia i wywożą młodą wdowę ze wsi na kupie gnoju. W międzyczasie trwają żniwa.
„Chłopi” jako chłopska epopeja
Tradycyjnie epopeja to gatunek pisany wierszem. Jednak „Chłopi” Reymonta wykazują wiele cech wspólnych z epopeją i z tego powodu są tak klasyfikowani. Dlaczego „Chłopi” to epopeja?
- Bohaterowie ukazani są w ważnym momencie życia – walka o las w II tomie czy wywiezienie Jagny w IV.
- Widzimy dokładny i rozległy obraz społeczeństwa.
- Bohaterowie są heroizowani, gdy walczą o swój byt (np. Hanka w III tomie).
- Pojawiają się inne cechy epopei, takie jak szczegółowe opisy wydarzeń, bogate opisy przyrody czy obiektywizacja.
- Świat przedstawiony zarówno w sposób realistyczny, jak i mityczny (przejdziemy do tej później).
Czas w powieści i mitologizacja
Nie wiemy dokładnie, w którym roku dzieją się opisywane wydarzenia. Czemu? Ponieważ to bez znaczenia! Istotne jest to, że one dzieją się cyklicznie, w każdym roku. Reymont chciał pokazać, że chłopi to hermetycznie zamknięta grupa społeczna, która żyje własnym życiem i ściśle dostosowuje się do pór roku i kalendarza świąt. Widzimy świat, który podlega odwiecznym prawom i wyznacza rytm życia. To sprawia, że powstaje nam rzeczywistość ponadczasowa, którą możemy porównać do mitu.
Mitologizacja w „Chłopach”: najważniejszą wartością w życiu bohaterów jest miłość i szacunek do ziemi. Czas regulowany jest przez naturę, rytm dnia i pory roku. Rok zapełniony jest pracą, powtarzalnymi świętami i obyczajami. Religijność mieszkańców jest taka sama od wieków, silna, czasem wręcz naiwna. Chłopi dostrzegają Boga w przyrodzie i przestrzegają ustalonych przez Niego zasad moralnych. Bardzo ważna jest praca, która jest uznawana za świętą, zyskuje wymiar sakralny. Mitologizacja dotyczy bohaterów, uczuć i wartości.
Chłopi jako zbiorowość
Bardzo ważnym bohaterem w utworze jest cała zbiorowość chłopów, która wiele mówi o ich mentalności, zwyczajach, pracy, religijności czy postępowaniu. Ludzie liczą się ze zdaniem innych, szanują życie w gromadzie, sakralizują ziemię i dostosowują się do roku liturgicznego. Akceptują to, że na wsi panuje hierarchia i dostosowują się do niej. (Im większe gospodarstwo, tym ważniejszy chłop).
Na wsi widzimy różnice majątkowe. Najbogatsi chłopi pełnią najważniejsze funkcje na wsi, np. zostają wójtem, są księdzem, młynarzem czy kowalem. Niżsi chłopi mają jedynie swoją chałupę i kawałek ziemi. Są jeszcze parobkowie, czyli chłopi, którzy nie mają swojej ziemi.
Techniki pisarskie
Techniki pisarskie to coś, o co możesz zostać „zaczepiony” na maturze. Wiedza o nich może przydać się w rozprawce maturalnej lub podczas udzielania odpowiedzi dotyczących czytania ze zrozumieniem. O co chodzi w technikach pisarskich? To nic innego jak sposób przedstawiania świata, bohaterów czy wydarzeń. W „Chłopach” Reymont skorzystał z kilku z nich:
- Technika realizmu – ukazuje życie i obyczajowość chłopów w sposób prawdopodobny do tego, co możemy zaobserwować w swoim życiu.
- Technika naturalizmu – opisy są drastyczne i ukazują walkę o byt bohaterów.
- Technika impresjonizmu – ukazuje ulotność i nastrojowość chwili, widzimy ją szczególnie w opisach przyrody.
- Technika symbolizmu – wydarzenia czy zachowania bohaterów coś symbolizują, np. śmierć Boryny symbolizuje oddanie pracy w polu aż do ostatnich chwil.
Bardzo ważnym zabiegiem jest również dialektyzacja, czyli stylizowanie wypowiedzi chłopów na gwarę. Dzięki temu postaci stają się bardziej autentyczne.
