Jak napisać rozprawkę? Poradnik dla uczniów

Dlaczego piszemy rozprawki?

Zwykle rozprawki pojawiają się w trakcie zajęć, na których musimy potwierdzić swoją wiedzę i udowodnić, że przedstawiona w pracy teza jest słuszna. Spróbuj jednak spojrzeć na to z zupełnie innej strony. W codziennym życiu również wchodzimy w dyskusje i próbujemy argumentować swoje zdanie, prawda?

Pisanie rozprawki podlega podobnym zasadom. To moment, w którym maturzysta próbuje przedstawiać swoje opinie i dobiera takie argumenty, które według niego są słuszne. W znacznej mierze Ty sam decydujesz, jakie teksty wybierzesz oraz jaką tezę postawisz. Masz dowolność, więc możesz polegać na sobie. Jeśli potraktujesz rozprawkę w taki sposób, część sukcesu jest już za Tobą. Nie pracuj nad nią jak nad bezcelowym tekstem, a próbą podjęcia ważnej dyskusji.

Jak napisać rozprawkę? Poszczególne fragmenty

Zanim przejdziemy do omówienia każdego z fragmentów, który musisz zawrzeć w swojej pracy, sprawdź, z czego zawsze musi się ona składać:

• wstęp z tezą lub hipotezą
• argumenty potwierdzające zawartą we wstępie opinię
• podsumowanie

Te trzy fragmenty sprawiają, że cała praca jest czytelna i pozwala Ci logicznie poprowadzić Twoją wypowiedź. Nie traktuj ich jednak jako sztywnych wytycznych, ale wskazówkę, dzięki której będziesz wiedział, w jaki sposób rozpocząć i prowadzić kolejne akapity. Brzmi bardziej przystępnie? 

Jak zacząć rozprawkę? Wstęp z tezą lub hipotezą

Rozprawka powinna rozpoczynać się wstępem. Wyobraź sobie, że podchodzisz do jakiegoś człowieka i chcesz rozpocząć z nim rozmowę. Zwykle nie zaskakujemy go od razu swoim pomysłem, pytając, czy wiersze Mickiewicz są ważnym elementem polskiej świadomości kulturowej. Rozpoczynamy za to powitaniem i kurtuazyjnym wprowadzeniem i podobnie jest w rozprawce.

Twój wstęp powinien składać się z kilku zdań, w których początkowo wprowadzisz czytelnika w temat, który będziesz chciał poruszyć. Weźmy za przykład temat „Miłość to siła destrukcyjna czy uskrzydlająca? Odwołaj się do załączonego fragmentu oraz innych tekstów kultury.” W tym momencie nie skupiajmy się na tekście, który otrzymasz, bo on jest tutaj mniej istotny. Skupmy się za to na tym, co mógłbyś o miłości napisać. 

Miłość jest jednym z najważniejszych uczuć w życiu człowieka…

Miłość towarzyszy życiu większości osób…

Miłość to siła, dzięki której powstają rodziny i rodzą się ludzie…

Miłość potrafi uszczęśliwić, ale i skrzywdzić…

Spoglądając na przykładowe pierwsze zdania zwróć uwagę, że nie są one odpowiedzią na pytanie zawarte w poleceniu. Są raczej zagajeniem, próbą podjęcia wątku. Dopiero w 3-4 zdaniu wstępu powinieneś wyrazić swoje stanowisko. Masz tutaj dwie możliwości:

• Wybierasz tezę, gdy jesteś pewien jednej odpowiedzi, np. Uważam, że miłość to siła uskrzydlająca….
• Wybierasz hipotezę, gdy uważasz, że nie ma jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie, np. Uważam, że miłość może uskrzydlać, ale i niszczyć… 

>> Sprawdź co to jest teza i jak ją napisać

Na tym etapie tylko wyrażasz swoją opinię, nie rozwijając jej. Na argumenty przyjdzie czas później.

Rozwinięcie – Argumenty potwierdzające tezę 

To część, w której możesz popuścić wodze fantazji i argumentować swoją opinię. Pokaż, że traktujesz tę dyskusję poważnie i chcesz potwierdzić, że Twoje zdanie jest słuszne. Wyobraź sobie, że rozmawiasz z inteligentnym profesorem, który chce Cię wysłuchać. Bądź pewny siebie i szukaj pomysłów. 

Jeżeli postawiłeś tezę, powinieneś wybierać takie teksty, które potwierdzają Twoją opinię. Może pamiętasz dobre książki, w których bohaterowie dzięki miłości czuli się szczęśliwi? A może oglądałeś filmy, w których udany romans był jednym z głównych wątków? Daj sobie czas na zastanowienie. Pamiętaj, że każdy kolejny argument powinieneś rozpoczynać nowym akapitem. 

Pierwszy akapit swojego rozwinięcia powinieneś poświęcić analizie i interpretacji załączonego do polecania tekstu. Spróbuj omówić poruszony w nim wątek i pokazać, że i on potwierdza Twoją tezę. Dobrze, by każdy z akapitów składał się minimum z 6-7 zdań. To punkt wyjścia do przedstawienia przywołanego tekstu, jego analizy oraz wyciągnięcia wniosków. Warto, byś każdy akapit kończył również zdaniem podsumowującym, w którym zawrzesz swoje wnioski cząstkowe. Z założenia rozwinięcie powinno składać się z 3 argumentów, czyli 3 akapitów. 

Rozwinięcie – Argumenty potwierdzające hipotezę

Jeżeli we wstępie postawiłeś hipotezę, musisz poszukać takich argumentów, które potwierdzą zarówno jedno, jak i drugie założenie. W przypadku omawianego tematu szukasz wątków, w których miłość została ukazana jako siła destrukcyjna oraz innych, w których jawi się jako pełnia szczęścia. Sęk w tym, byś potraktował to jako rozmowę, w której nie masz jeszcze wyrobionego zdania. Analizujesz więc oba spojrzenia, aby wyciągnąć z nich wnioski i ostatecznie stwierdzić, która opinia staje się dla Ciebie słuszna.

I tutaj powinieneś mieć minimum 3 akapity. Co istotne, ich dobór musisz podporządkować opinii, którą na koniec wybierzesz. Jeśli miłość stanie się siłą destrukcyjną, przedstaw dwa argumenty, w których tak jest ona przedstawiona. Analogicznie w sytuacji, w której miłość uskrzydla. Na koniec każdego akapitu wyciągaj wnioski cząstkowe, ale nie przedstawiaj jeszcze swojej ostatecznej opinii. Na to przyjdzie czas za chwilę.

Spróbuj dobrze omówić to, co chodzi Ci po głowie. Przedstaw przywołane tytuły, przeanalizuj je i spróbuj wyciągnąć wnioski. Pokaż, że rozumiesz to, o czym piszesz i widzisz, że ma to sens. Bądź pewien swoich argumentów.

Jak zakończyć rozprawkę? – Podsumowanie

To ostania część Twojej pracy, która powinna się składać z minimum 5-6 zdań. Dzięki temu uda Ci się podsumować swój tekst i logicznie go zamknąć. To moment, w którym kończysz rozmowę ze swoim profesorem i powoli się z nim żegnasz. Pokaż więc, że wiesz, jaką masz opinię, potwierdź ją i uzasadnij wyciągniętymi z argumentów wnioskami.

Jeżeli we wstępie postawiłeś tezę, potwierdź, że nadal podtrzymujesz swoją opinię. Nie używaj jednak zwrotów Uważam, że w swojej pracy potwierdziłem swoją tezę… Moje argumenty potwierdzają tezę… Przecież tak nie będziesz rozmawiał z profesorem, prawda? Skup się za to na wnioskach, które możesz wyciągnąć z przywołanych wcześniej tekstów kultury. Spróbuj dokonać podsumowania swojej wypowiedzi, podkreślając najważniejsze wpływy miłości na życie i zakańczając, że miłość jest siłą destrukcyjną/uskrzydla (w zależności od tego, co wybrałeś we wstępie).

Jeżeli we wstępie postawiłeś hipotezę, właśnie nadchodzi moment na podjęcie ostatecznego zdania. Wyrażasz swoją opinię i pokazujesz, że przeanalizowałeś temat. Wyciągnij wnioski ze swojej pracy i ukaż wpływ miłości na życie człowieka. Na jego podstawie napisz, który wpływ jest silniejszy i który z nich wybierasz. Możesz zakończyć pracę, pisząc Po przeanalizowaniu wpływu miłości na życie człowieka uważam, że jest ona siłą destrukcyjną/że to siła, która uskrzydla (w zależności od tego, co wybierzesz).

Jak się pisze rozprawkę – na co uważać?

Na koniec mamy dla Ciebie kilka podpowiedzi, dzięki którym nie popełnisz bezcelowych błędów i wybierzesz odpowiednią kompozycję pracy.

1. Polecenie w swojej pracy odwołaj się do innych książek/innych przykładów z literatury oznacza, że w swoich argumentach możesz wybierać tylko książki. Jednak dobra wiadomość jest taka, że nie musisz zawężać ich do szkolnych lektur! Może czytasz fantastykę lub literaturę poradnikową? A może kochasz poezję, komiksy lub reportaże? Wybierz to, w czym czujesz się pewnie. Masz czas, więc zastanów się, co będzie tutaj najlepsze.
2. Polecenie w swojej pracy odwołaj się do innych tekstów kultury daje Ci o wiele większą swobodę. Dzięki temu na swoje argumenty możesz wybierać wszystko, co jest elementem kultury, czyli. np. filmy, seriale, reklamy telewizyjne, gry komputerowe… Poszukaj czegoś, co znasz i co jesteś w stanie przeanalizować. Każdy z nas jest konsumentem kultury, więc możesz sobie przypomnieć nawet spot reklamowy. Do dzieła!
3. Polecenie odwołaj się do załączonego fragmentu, treści całej lektury oraz innego tekstu kultury poniekąd narzuca Ci formę pracy. Nie możesz połączyć załączonego fragmentu i całości lektury w jeden argument. Wtedy twoje rozwinięcie powinno się składać z akapitu analizującego fragment, akapitu analizującego całość lektury oraz dowolnego, wybranego przez Ciebie tekstu kultury. 

Jesteś już wyposażony w podstawową wiedzę, dzięki której zdołasz napisać dobrą pracę. Skup się na tym, co masz do powiedzenia, korzystaj ze wskazówek dotyczących podziału pracy i przekonaj się, że to wcale nie jest takie trudne.