„Lalka” Bolesława Prusa. Najważniejsze informacje o lekturze

„Lalka” jest tą lekturą, która lubi pojawiać się najczęściej na maturze. Uczniowie nierzadko dostają fragmenty tekstu, na podstawie których muszą napisać rozprawkę. Jeśli i Ty obawiasz się, że „Lalka” Cię dopadnie, trafiłeś w dobre ręce. Z nami nawet tak trudna książka przestaje stanowić problem! Przygotowaliśmy dla Ciebie wszystkie najważniejsze informacje, które musisz wiedzieć na jej temat. 

Spis treści

„Lalka” – najważniejsze informacje

„Lalka” jest uznawana za najwybitniejsze dzieło polskiego pozytywizmu. Powstała w wyniku rozczarowania autora kondycją polskiego społeczeństwa. Książka składa się z II tomów. Początkowo była wydawana fragmentami w piśmie „Kurier Codzienny”. Jej pierwsze książkowe wydanie ukazało się w 1890 roku w Warszawie

Powieść realistyczna

„Lalka” jest powieścią realistyczną, ponieważ wydarzenia przedstawione w utworze są prawdopodobne, mogłyby się wydarzyć. Spacerujemy uliczkami, które faktycznie istniały i widzimy różne grupy społeczne, które rzeczywiście zamieszkiwały Warszawę. Język bohaterów jest zindywidualizowany (inaczej mówią robotnicy, a inaczej arystokracja). 

„Lalka” – najważniejsze wydarzenia

Niestety na maturze możesz zostać zapytany o różne wydarzenia czy zachowania bohaterów z książki. Lektura ma kilkaset stron, więc jest ich naprawdę sporo. Dlatego wybraliśmy dla Ciebie rzeczywiście te najważniejsze z najważniejszych. Dzięki nim poznasz książkę w pigułce, dowiesz się, jaki jest zarys fabuły i będzie Ci łatwiej zrozumieć jej interpretację.

Tom I:

    • Akcja rozpoczyna się w 1878 roku. Poznajemy Wokulskiego: mężczyznę w średnim wieku, który przyjął spadek po o wiele starszej od siebie, zmarłej żonie, zostawił dobrze prosperujący sklep i gdzieś wyjechał. Poznajemy też Ignacego Rzeckiego: przyjaciela Wokulskiego, który podczas jego nieobecności zarządzał sklepem. Rzecki to starszy mężczyzna, miłośnik Napoleona, który w wolnym czasie gra na gitarze i pisze pamiętnik.
    • Wokulski wraca do kraju wraz z zarobionymi na wojnie 300 tys. rubli. Nie interesuje się sklepem, wypytuje tylko o długi zaciągnięte przez Izabelę Łęcką (młodą arystokratkę).
    • Poznajemy Izabelę: młoda, ale biedna arystokratka, która mieszka razem z ojcem Tomaszem i kuzynką Florentyną przy Alejach Ujazdowskich. By żyć na wysokim poziomie, musiała wyprzedać część swojej srebrnej zastawy stołowej. Nagle dowiaduje się, że jakiś kupiec je wykupił, wykupił również weksle jej ojca i chce założyć z Tomaszem spółkę. Izabela czuje się osaczona. Chce poznać Wokulskiego. Wybiera się do jego sklepu i oskarża go o zainteresowanie jej statusem materialnym
    • Wokulski wybiera się na spacer na Powiśle, gdzie widzi straszliwą nędzę mieszkańców (warto zapamiętać!). Dowiadujemy się, że po śmierci żony wybrał się do teatru, zobaczył Izabelę, zakochał się w niej i za wszelką cenę postanowił zgromadzić majątek i przybliżyć się do arystokratki.
    • Wielka Sobota: Wokulski bierze udział w kweście i ofiarowuje 200 rubli dla biednych. W kościele widzi dziewczynę lekkich obyczajów i postanawia jej pomóc – załatwia pracę szwaczki i naukę u sióstr magdalenek. 
    • Rzecki martwi się o Wokulskiego: młody kupiec kupił powóz, zacząć uczyć się języka angielskiego i zawierać światowe znajomości.
    • Wokulski otworzył spółkę do handlu z Rosją. Poznał również Juliana Ochockiego: młodego naukowca, który marzył o zbudowaniu maszyny latającej (warto go zapamiętać).
    • Wokulski kupił konia i pokłócił się z jego poprzednim właścicielem, baronem Krzeszowskim. Zrobił to, by zadrwić z wroga Izabeli. Panowie pojedynkowali się, Wokulski wybił baronowi zęba. Izabela dziękując za walkę o jej honor zaprosiła Wokulskiego na obiad. Kupiec zaproponował całej rodzinie Łęckich wyjazd do Paryża. Wokulski zorganizował również koncert ulubionego artysty Izabeli. Później kupił dawną kamienicę Łęckich, choć za nią przepłacił. Jednego dnia zobaczył, że ukochana Izabela flirtuje ze swoim kuzynem. Oburzony tym Wokulski sam wyjechał do Paryża.
  • Rzecki wspomina młodość Wokulskiego: pracował w jadłodajni, studiował, wziął udział w powstaniu styczniowym, był zesłany na Syberię, później ożenił się z wdową po Janie Minclu, pięć lat później owdowiał. (Potrzebne informacje, często na maturze pojawiają się nawiązujące do tego pytania).
  • Poznajemy panią Stawską, mieszkankę jednej z kamienic, z którą zaprzyjaźnił się Rzecki.

Tom II:

  • Paryż: Wokulski poznaje profesora Geista, który pokazuje mu metal lżejszy od powietrza. Wokulski zamierz powrócić do świata nauki i rozważa pozostanie w Paryżu. Dostaje jednak list z informacją o nowym pobycie Izabeli. Wraca do Warszawy, do majątku prezesowej Zasławskiej.
    • Wokulski jest zafascynowany prowadzeniem majątku przez prezesową. W czasie pobytu bardzo zbliża się z panną Izabelą.
    • Wokulski odsprzedał kamienicę Łęckich baronowej Krzeszowskiej, która zaprowadziła nowe porządki i wyrzuciła lokatorów niepłacących czynszu. Oskarżyła również panią Stawską o kradzież lalki jej nieżyjącej córeczki. Wokulski pomógł Stawskiej wygrać proces.
    • Izabela postanawia przyjąć oświadczyny Wokulskiego, ten jednak zaczyna dostrzegać jej wady. Raz słyszy rozmowę prowadzoną przez nią po angielsku (myślała, że kupiec nie zna języka) w której przyznaje, że zgubiła otrzymany od niego medalion podczas jakiegoś intymnego spotkania. Oburzony Wokulski wysiada z pociągu na najbliższej stacji i chce popełnić samobójstwo. Uratowany przez kolejarza popadł w depresję, sprzedał spółkę i dobytek, zlikwidował sklep i opuścił Warszawę.
    • W ostatnim rozdziale dochodzą różne wieści o Stanisławie: możliwe, że podróżował do Chin i Indii; możliwe, że wybrał się do Ameryki. Nie ma o nim żadnych wiadomości.
  • Tomasz Łęcki umiera w wyniku ataku apopleksji, Łęcka wstępuje do klasztoru, a Rzecki umiera z powodu choroby serca.

Warstwy społeczne w „Lalce”

Bolesław Prus stworzył nam opis wszystkich ówczesnych warstw społecznych Warszawy. Widzimy ogromne zróżnicowanie majątkowe i światopoglądowe. Co mógłbyś o nich napisać? (Wykorzystasz to np. w rozprawce z motywem społeczeństwa, wykształcenia czy majątku).

  • Arystokracja – warstwa zamknięta na inne stany, gardząca ludźmi biedniejszymi. Arystokraci są próżni, pyszni, leniwi i spędzają czas na intrygach i rozrywkach. Jedynie pozytywni byli prezesowa Zasławska i Julian Ochocki.
  • Mieszczaństwo – zróżnicowane majątkowo i narodowościowo. Polacy byli głównie subiektami skupionymi na sobie, mieli konserwatywne poglądy. Żydzi to grupa zamożna, zaradna i pracowita. Niemcy byli bardzo pracowici i oszczędni.
  • Inteligencja – studenci niemający środków do życia oraz interesowni prawnicy. To nieliczna grupa, która dopiero się wyodrębniała.
  • Lud – dobrzy i pracowici. Chłopi, szwaczki, kolejarze. 
  • Biedota – skrajne ubóstwo, życie w piwnicach i na ulicy. Wśród nich złodzieje i prostytutki. 

Narracja

Niestety o narrację też możesz zostać zapytany, ponieważ ta w książce Prusa jest dość „specyficzna”. Co to znaczy?

  • Wydarzenia przedstawia narrator trzecioosobowy. Jest wszechwiedzący i obiektywny, nie ocenia.
  • Ignacy Rzecki jest drugim narratorem utworu. Swoje obserwacje zapisuje w „Pamiętniku starego subiekta”. To narracja pierwszoosobowa, emocjonalna, subiektywna. 

Najważniejsze tematy

Choć „Lalka” przytłacza liczbą stron i różnymi wątkami, to bardzo często jest wykorzystywana przez uczniów w rozprawce. Dlaczego? Prawda jest taka, że ze wszystkich lektur, które przerobiłeś w szkole średniej wystarczy Ci znajomość zaledwie kilku. „Lalka” porusza mnóstwo wątków, dzięki czemu możesz je wykorzystać w swojej pracy. Nie potrzebujesz omawiać całej fabuły. Wystarczy, że wybierzesz z niej to, co akurat będzie Ci potrzebne. Dlatego mamy dla Ciebie „ściągawkę” z najważniejszymi motywami z utworu. Naucz się ich, a rozprawka będzie wtedy dużo łatwiejsza. 😊

  • Idealizm: idealistą jest osoba, która wierzy w szczytne, ale nierealne idee. W „Lalce” mamy trzech takich bohaterów: Wokulskiego, Rzeckiego i Ochockiego. Wokulski wierzył w miłość (choć była nieszczęśliwa) i w słuszność walki (choć po powstaniu styczniowym został zesłany na Syberię). Rzecki był przekonany, że pewnego dnia Napoleon wyzwoli Polaków spod zaborów (choć nic na to nie wskazywało). Ochocki zrezygnował z kariery i małżeństwa, by poświęcić się nauce i stworzeniu maszyny latającej.
  • Stracone złudzenia: Wokulski skonfrontował swoje oczekiwania z rzeczywistością. Żałował, że nie urodził się w Paryżu, ponieważ tam dużo łatwiej byłoby zdobyć mu wykształcenie, znaleźć pracę naukową oraz zbliżyć się do arystokratki. W książce ideologia romantyczna jest skazana na klęskę, bo społeczeństwo odrzuciło ideały wolności i patriotyzmu i skupiło się na materializmie i walce o przetrwanie.
  • Psychologizm: Prus rewelacyjnie stworzył portrety psychologiczne bohaterów. Widzimy ich rozterki, emocje i nieprzewidywalne czyny.
  • Patriotyzm: reprezentowany głównie przez Rzeckiego (Napoleon) i Wokulskiego (udział w powstaniu).
  • Praca: ogromna wartość, w której widać szansę na poprawę życia biedoty. 
  • Wiedza: wiedza jest warunkiem rozwoju cywilizacyjnego. Poświęca się jej Ochocki, Geist i częściowo Wokulski.
  • Miłość: Prus ukazuje ją jako budującą, ale i niszczycielską. Uczucie do Izabeli zmotywowało Wokulskiego do zgromadzenia majątku i zmiany stylu życia, ale później zniszczyło go psychicznie.  
Jeśli masz jakieś pytania, skontaktuj się z nami!
4/5 - (31 votes)