Interpretacja wiersza – jak ją napisać i się nie zmęczyć?

Czym jest interpretacja wiersza?

Wyobraź sobie, że planujesz kupić nową koszulę. Idziesz do sklepu, stajesz przed wieszakami i przyglądasz się. W końcu wpada Ci w oko – właśnie ona, doskonała i na randkę i do szkoły! Zdejmujesz ją z wieszaka, dotykasz i zaczynasz oceniać – czy jest miękka, czy rękawy są wystarczająco długie, czy nie opina się zbyt mocno na brzuchu lub rękach? A jak zachowa się w praniu? Nie skurczy się lub nie zacznie farbować? I co najważniejsze – czy spodobamy się w niej innym… A teraz wyobraź sobie, że z interpretacją wiersza jest dokładnie tak samo! 

Gdy dostaniesz wiersz, potraktuj go właśnie jak tę koszulę. Przeczytaj kilka razy i zacznij odpowiadać na konkretne pytania. W przypadku koszuli będą takie, jak przeczytałeś wyżej. W przypadku interpretacji będą inne i znajdziesz je poniżej. Jeśli już zapamiętasz je, to dostrzeżesz, że niezależnie od tego, jak prosty, nudny czy dziwny dostaniesz tekst, zawsze interpretacja będzie przebiegać tak samo. Choć pierwszych kilka może być trudnych, to z czasem staną się one rutynowe. Gotów?

Dostajesz tekst i… co dalej?

Gdy dostaniesz tekst do zinterpretowania, przeczytaj go spokojnie 2-3 razy. Nawet jeśli początkowo wydaje się dziwaczny i niewiele z niego rozumiesz, to zaraz zaczniesz go rozbierać warstwa po warstwie. Nie bój się tekstów, których nie widziałeś nigdy wcześniej. Gdy już go przeczytasz, przyjdzie czas na odpowiedzenie sobie na kilka pytań. Weź do ręki długopis i jakąś wolną kartkę i zacznij notować na niej swoje odpowiedzi. Dzięki temu już po przeanalizowaniu całego tekstu zostanie Ci tylko jego opisanie na czysto, a wtedy będziesz miał już z górki.

• Kto jest bohaterem lirycznym? – Zastanów się, kto się w nim pojawia? Możesz określić czy to kobieta czy mężczyzna? A może jest więcej osób? Jesteś w stanie przybliżyć ich wiek, zachowanie, może ubiór lub słowa, które mówią? Jak ich sobie wyobrażasz? 
• Kto jest podmiotem lirycznym? – Kto w tym wierszu opowiada o zdarzeniach? Pamiętaj, że bohater a podmiot to czasie dwie różne postaci! Co jesteś w stanie powiedzieć o podmiocie? Jest złośliwy, prześmiewczy? A może dokładnie opisuje krajobraz i zachowanie bohatera? Jak się ujawnia?
• Jaka jest sytuacja liryczna? – Co dzieje się w tym wierszu? Bohater coś pisze, spaceruje, rozmawia, wspina się w górach? A może po prostu rozmyśla nad czymś lub wspomina?
• Jaki jest temat wiersza? – O czym ten tekst opowiada? Jaki jest jego główny temat? Samotność, miłość, strata, ojczyzna, duma? Czy opisuje jakieś konkretne, znane Ci z historii wydarzenie? A może to jakieś wspomnienie bohatera lirycznego?
• Jaki to typ liryki? – Lirykę dzielimy na bezpośrednią (podmiot jest jednocześnie bohaterem wiersza), pośrednią (podmiot tylko opisuje wydarzenia, których był świadkiem, ale nie ujawnia się bezpośrednio) i wizyjną (sytuacją liryczną jest sen lub jakaś wizja).
• Jakie środki stylistyczne zastosował i w jakim celu? – Tutaj musisz „pogrzebać” trochę w tekście i zastanowić się, jakie środki stylistyczne i językowe widzisz. Może dostrzegasz epitety, onomatopeje, anafory, powtórzenia, metafory, apostrofy, wykrzyknienia, paralelizmy, archaizmy, neologizmy, zgrubienia lub pytania retoryczne? Co one sprawiają? Czy przez pytania retoryczne zwracają uwagę na konkretne kwestie poruszane w tekście? A może paralelizm sprawia, że wiersz jest bardziej melodyjny? Czy onomatopeje wzmacniają warstwę dźwiękową tekstu? Kombinuj i znajdź coś, co sam wyczujesz.
• Jakie jest znaczenie tytułu? – Czy tytuł nawiązuje do tematyki? A może pomaga jakoś w jej zrozumieniu? 

Co zrobić po przeanalizowaniu?

Jeśli odpowiesz sobie na powyższe pytania, to tak naprawdę najtrudniejsza część pracy już za Tobą. Wiesz kto występuje w wierszu, kto się wypowiada. Znasz temat, typ liryki oraz sposób przedstawienia tekstu. Wyłapałeś kilka środków stylistycznych, dzięki którym doszedłeś do pewnych wniosków. Może wydaje Ci się, że nadal niewiele zrobiłeś i nie udało Ci się znaleźć wszystkich potrzebnych informacji. Nie martw się tym! Pamiętaj, że z każdym kolejnym razem będzie lepiej. Teraz skorzystaj z tego, co już masz. Możliwe, że w trakcie pisania Twojej pracy nasuną Ci się jeszcze jakieś dodatkowe wnioski. Nie ignoruj ich, tylko dodaj do swojego tekstu.

Analiza i interpretacja wiersza – jak ją napisać?

Analiza i interpretacja wiersza składa się z trzech ogólnych części.

Pierwszą częścią Twojej pracy powinien być wstęp. Zacznij pisać, zaczynając akapitem. Wyjaśnij, jaki jest tytuł omawianego wiersza, kto jest jego autorem, z jakiej epoki lub tomiku pochodzi. Czasem informacje dotyczące tomiku otrzymasz już w poleceniu czy gdzieś w przypisach, innym razem możesz je sam znać. Jeśli nie wiesz, to nie zgaduj, tylko pomiń ten fragment. Najważniejsze, być podał autora, tytuł i nakreślił główny temat wiersza. Do szczegółów przejdziemy dalej. Wstęp powinien składać się z kilku (5-8) zdań.

Kolejną częścią, najbardziej obszerną i najważniejszą jest rozwinięcie. To właśnie tutaj wykorzystasz swoją wiedzę, którą zapisywałeś na oddzielnej kartce. Zacznij powoli, wyjaśniając, kto jest bohaterem i podmiotem wiersza. Przeanalizuj także tytuł. Następnie skup się na kwestiach formalnych, takich jak budowa wiersza (czy jest regularny, ile ma strof, czy pojawiają się rymy i jeśli tak to jakie). Kolejno przejdź do środków stylistycznych. Spróbuj je wymienić oraz zilustrować przykładami z tekstu. Byłoby super, gdybyś cytował niektóre fragmenty, bo dzięki temu pokażesz, że rozumiesz ten tekst i potrafisz odnaleźć w nim konkretne środki. Spróbuj również opisać, w jakim celu zostały użyte i co dzięki nim Ty, jako czytelnik jesteś w stanie odczytać. Ta część rozwinięcia powinna być Twoim drugim akapitem tekstu.

Następnym akapitem powinna być druga część rozwinięcia, w której powoli przejdziemy od analizy do interpretacji wiersza. Spróbuj opisać, kiedy ten tekst powstał, kto jest jego autorem i jaki dostrzegasz tu kontekst historyczno-kulturowy. Przykładowo treny Kochanowskiego trudno interpretować, nie wiedząc o śmierci jego córki. Podobnie nie da się pisać o „Dziadach”, gdy nie wiemy nic o Mickiewiczu i zaborach. Postaraj się wyłapać takie informacje i pokaż, w jaki sposób realia życia autorów mogły wpłynąć na powstanie tego tekstu. Spróbuj go zinterpretować. Czy w Twoim mniemaniu jest on ważny? Czy poruszał tematy, które kiedyś były ludziom bliskie? Czy korzysta z jakichś motywów, np. antycznych (bogowie)? Jakie jego jest znaczenie i co mówi o sytuacji podmiotu?

Ostatnią częścią Twojej pracy jest kilkuzdaniowe zakończenie. To część, w której powinieneś podsumować wszystkie swoje rozważania. Przede wszystkim oceń, czy podobał Ci się ten wiersz i czy uważasz, że poruszony w nim temat jest istotny. Co ważnego możesz wynieść z tego wiersza? Jakie przesłanie? Nie próbuj szukać górnolotnych określeń. Pisz tak, jak czujesz, bo wtedy będziesz najbardziej autentyczny i zmniejszysz szanse popełnienia błędów.